Εκδήλωση μνήμης προς τιμήν του πρώην Δημάρχου Νάουσας Αλέξανδρου Χωνού

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα 6 Ιουνίου 2011 στην αίθουσα της Εστίας Μουσών. Η βασική ομιλία ήταν του πρώην Δημάρχου Νάουσας κ. Δημήτρη Βλάχου.

ΟΜΙΛΙΑ ΔΗΜ. ΒΛΑΧΟΥ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΧΩΝΟΣ

Τον Αλέξανδρο Χωνό, τον Αλέκο μας, τον θυμάμαι αμυδρά από τις πρώτες ημέρες της απελευθέρωσης της Νάουσας από τον ναζιστικό ζυγό. Πανύψηλος, ευθυτενής, με αρχαιοελληνική κατατομή, λοχαγός του ΕΛΑΣ, ένας από τους ελευθερωτές της πόλης μας. Στην παιδική φαντασία μου έμοιαζε γίγαντας. Καλλίτερα τον γνώρισα στις πρώτες μετά τον εμφύλιο δημοτικές εκλογές του 1951, ως υποψήφιο δήμαρχο, με αντιπάλους τους Φιλώτα Κόκκινο, τον Δήμαρχο και Δημήτριο Χατζηδημητρίου, τον γιατρό. Τότε ήμουν μαθητής γυμνασίου και αρκετά πολιτικοποιημένος, ώστε να υποστηρίζω φανατικά τον υποψήφιο της Αριστεράς, τον Αλέκο. Όμως ας πάρουμε τα πράγματα με κάποια χρονολογική τάξη, γιατί η παρουσία του Αλέκου στα κοινά ήταν και μακροχρόνια και καθοριστική.

Γεννήθηκε στη Νάουσα το 1911, γόνος διακεκριμένης οικογένειας και γιος του Δάσκαλου, εξέχοντος Μακεδονομάχου και ιστορικού Σταύρου Χωνού. Την παρουσία του στα κοινά της Νάουσας την αρχίζει με τον αθλητισμό. Το 1930, σε ηλικία μόλις 19 ετών είναι ιδρυτικό μέλος του αθλητικού συλλόγου ΑΧΙΛΛΕΥΣ, του οποίου τρεις φορές διετέλεσε πρόεδρος προπολεμικά, την περίοδο 1935 – 1938. Όμως οι καιροί ου μενετοί, το 1940 αρχίζει ο ελληνοϊταλικός πόλεμος και ο Αλέκος, όπως χιλιάδες νέοι έλληνες, στρατεύεται και αποστέλλεται στο Αλβανικό μέτωπο. Οι εμπειρίες του από το Αλβανικό μέτωπο, είναι η «μαγιά» για την μετέπειτα δράση του. Το Απρίλιο του 1941 οι Γερμανοί εισβάλουν,  καταλαμβάνουν την Ελλάδα και αρχίζει η καταχνιά της τριπλής κατοχής. Τα παλιά κόμματα και οι κατεστημένοι πολιτικοί λουφάζουν, αν δεν συνεργάζονται με τον κατακτητή. Έτσι νέες δυνάμεις ξεπετιούνται για να δώσουν το παρόν στον αγώνα κατά των κατακτητών. Κύρια δύναμη και στην περιοχή της Νάουσας αποκλειστική, το ΕΑΜ, το στρατιωτικό σκέλος του ο ΕΛΑΣ και η οργάνωση νεολαίας ΕΠΟΝ. Ο Αλέκος κατατάσσεται από τους πρώτους στον ΕΛΛΑΣ και στα μέσα του 1943 είναι διοικητής του 7ου Λόχου του 2ου Τάγματος του 16ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Βερμίου, με το συνθηματικό όνομα «Λογοθέτης».  Καπετάνιος του Λόχου ήταν ο επίσης Ναουσαίος Αθανάσιος Αραμπατζής. Κατά την διάρκεια του αγώνα του ΕΛΑΣ, ο Αλέκος επικεφαλής του Λόχου του έλαβε μέρος σε πολλές μάχες, στο Βέρμιο, στο Σινιάτσικο, στο Πάϊκο, αλλά και μετά την εκδίωξη των Γερμανών, κατά των αιματοβαμμένων προδοτικών ΠΑΟ, στην Δυτική Μακεδονία. Ιδιαιτέρως σημαντική ήταν η δράση του για την απόκρουση της γερμανικής Μεραρχίας, κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Βερμίου την Άνοιξη του 1944. Ο Αλέκος μετά την σθεναρή αντίσταση του 16ου Συντάγματος και προ του κινδύνου να περικυκλωθούν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ, κατόρθωσε να διασώσει τον λόχο του, με συντεταγμένη υποχώρηση προς το Πάϊκο, που δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει και στρατοπέδευσε στις υπώρειες του Βερμίου, προς την πλευρά της Νάουσας. Επίσης σημαντική και εξ ίσου επιτυχής ήταν η μάχη του 7ου Λόχου στον χωριό Περδίκα Πτολεμαϊδας, κατά γερμανικής φάλαγγας πεζικού την οποία διέλυσε, την 11 Οκτωβρίου 1944, ενώ στις 6 Οκτωβρίου 1944 και πάλιν ο 7ος λόχος μαζί με τον 5ο κτύπησαν μεγάλη αυτοκινητοπομπή 100 οχημάτων στον Σταυρό Βεροίας, με μεγάλες εκατέρωθεν απώλειες. Η δράση του Αλέκου στην διάρκεια της κατοχής είναι μεγάλη και δεν είναι δυνατόν να παρατεθεί σε ένα μικρό τιμητικό αφιέρωμα.

Οι Γερμανοί εκδιώχθηκαν από τη Νάουσα στα μέσα του Οκτωβρίου 1944. Τον Απρίλιο του 1945 ο κόκκινος στρατός εισέρχεται στο Βερολίνο και τον  Μάιο του 1945 η Γερμανία συνθηκολογεί άνευ όρων. Η δικαίωση όλων αυτών που αντιστάθηκαν στους ναζί ήλθε σε όλη την Ευρώπη. Όχι στην Ελλάδα. Στην πατρίδα μας, με συνέργεια Άγγλων, Βασιλέα και παλαιοκομματικών, οι δωσίλογοι αναγορεύονται σε αντιστασιακούς και αναλαμβάνουν την εξουσία. Οι «παρταλάδες», όπως τους λέγαμε στη Νάουσα, συνεργάτες των γερμανών, γίνονται τώρα το μακρύ δολοφονικό χέρι του κράτους των δωσιλόγων και οι άνδρες του ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, τα καταδιωκόμενα θύματα. Ανοίγει ο «Νέος Παρθενών», που άκουγε στο όνομα Μακρόνησος. Εκεί χιλιάδες αντιστασιακοί νέοι, στρατευμένοι κυρίως, υφίστανται τα πάνδεινα, με σκοπό την ….εθνική και ηθική τους διαπαιδαγώγηση, από τους συνεργάτες των γερμανών, τα μέλη της ΠΑΟ και των διαβόητων Ταγμάτων Ασφαλείας. Ο Αλέκος δεν ήταν δυνατόν να αποτελέσει την εξαίρεση. Μαζί με χιλιάδες συναγωνιστές τους υφίσταται τα βασανιστήρια των «παρταλάδων». Ακολουθεί ο αδελφοκτόνος εμφύλιος πόλεμος και κάποτε η Ελλάδα ειρηνεύει, όμως με τις εξορίες, τις φυλακίσεις και τις εκτελέσεις αγωνιστών στην ημερήσια διάταξη.

Παρόλα αυτά αρχίζει την εποχή της ανασυγκρότησης. Η Ελλάδα κείται σε σωρό ερειπίων. Τα παιδιά της εποχής τρέφονται με συσσίτια και τρόφιμα της UNRA. Η Ελλάδα πρέπει να σταθεί στα πόδια της. Τα δολάρια του σχεδίου Μάρσαλ και του δόγματος Τρούμαν, υποτίθενται πως έρχονται για να χρηματοδοτήσουν την ανασυγκρότηση, αλλά κατά ένα μεγάλο μέρος καταλήγουν στις τσέπες μιας ασύδοτης ολιγαρχίας, που εν πολλοίς ταυτίζεται με τους δωσίλογους. Έτσι ο αγώνας της ανασυγκρότησης της χώρας πέφτει και πάλι στις πλάτες του Λαού μας. Ο Αλέκος και πάλι είναι από τους πρωτεργάτες στα ειρηνικά έργα. Τομέας δράσης του  ο Γ.Π.Σ.Νάουσας. Εκλέγεται πρόεδρος και στις ημέρες του ιδρύεται το πρώτο υποτυπώδες κονσερβοποιείο για κομπόστα ροδάκινου. Στεγάζεται σε ένα παλαιό κτίριο, στην πλατεία «Καμένα», απέναντι από το σημερινό διοικητήριο και είναι για την εποχή του ένα εξαιρετικώς πρωτοποριακό έργο, που κατατάσσει τη Νάουσα στην πρωτοπορία του συνεταιριστικού κινήματος. Περιττό να τονίσω ότι αυτό το υποτυπώδες κονσερβοποιείο είναι η μαγιά για την ίδρυση, μετά λίγα χρόνια, του εργοστασίου  ΒΕΡΜΙΟΝ ΝΑΟΥΣΑ και των ψυγείων, σήμερα του ΓΠΣΝ.

Όλα αυτά καθιστούν τον Αλέκο ιδιαιτέρως συμπαθή στους Ναουσαίους και όχι μόνον στους αριστερούς. Έτσι έρχεται η ώρα του να διεκδικήσει την εκλογή τους ως Δημάρχου της πόλης μας. Οι πρώτες δημοτικές εκλογές μετά τον πόλεμο, γίνονται το 1951. Είναι οι εκλογές που ψηφίζουν για πρώτη φορά οι ελληνίδες. Την εποχή εκείνη, λιγότερο από  δυο χρόνια μετά τον εμφύλιο, θέλει μεγάλο  κουράγιο να είσαι υποψήφιος της Αριστεράς. Ο Αλέκος το έχει και είναι υποψήφιος. Την εκλογή εκείνη την κερδίζει ο Φιλώτας Κόκκινος, παλαιός δήμαρχος πριν από τον πόλεμο και μάλιστα με ιδιαιτέρως περιπετειώδη τρόπο, λόγω του ότι η εκλογή του Δημάρχου ήταν έμμεση.

Είναι και πάλι υποψήφιος το 1955 και πάλι με αντίπαλο τον Φιλώτα. Αυτή την φορά κερδίζει τις εκλογές και εκλέγεται πανηγυρικά Δήμαρχος. Αρχίζει μια θητεία με μεγάλες επιτυχίες, αλλά και απογοητεύσεις. Με δάνειο εν μέρει, αλλά κυρίως με μεγάλη δωρεά του ελληνοαμερικανού Ναουσαίου Γρηγορίου Τρόμπακα, αγοράζει τα 45.000 στρέμματα του δάσους Κανέλλη και έτσι καθιστά το Δήμο μας τον μεγαλύτερο δασοκτήμονα Δήμο της Ελλάδας. ‘Ένα μεγάλο έργο του ήταν και η κατασκευή μεγάλου δικτύου υπονόμων, όπου μαζεύονται τα ποτάμια που διέρρεαν την πόλη, αλλά και τα αστικά λύματα. Ήταν ένα πρωτοποριακό έργο. Παράλληλα αρχίζει ένα ευρύ πρόγραμμα διάνοιξης και χαλικόστρωσης αγροτικών δρόμων. Επίσης μεγάλο έργο, εν όψει του ότι οι αγροτικές μεταφορές παύουν να γίνονται με υποζύγια και στην ζωή μας μπαίνει το αυτοκίνητο. Όλα αυτά και πολλά άλλα γίνονται κάτω από ιδιαιτέρως αντίξοες συνθήκες. Το κράτος μας δεν είχε ιδιαίτερη αγάπη προς του αριστερούς δημάρχους. Ο Αλέκος, πέραν του έργου του, διακρίθηκε ως δήμαρχος, για το ήπιο του χαρακτήρα του, την προσήνεια προς τους δημότες, την γνήσια λαϊκότητά του, χωρίς «γλειψήματα»  και περιφορά από γάμους, σε κηδείες και μνημόσυνα ή χατίρια σε ισχυρούς. Είχε το κουράγιο να συγκρουσθεί με δυο ισχυρές οικογένειες της πόλης μας και να κατεδαφίσει αυθαίρετα κτίσματα που ουσιαστικά ανέτρεπαν την βασική οδική αρτηρία της Νάουσας, την οδό Ζαφειράκη. Την περίοδο αυτή ο Αλέκος νυμφεύεται την Βέτα Σιούγγαρη και σε μερικά χρόνια αποκτούν τον μοναχογιό τους Σταύρο.

Το 1959 είναι η Τρίτη φορά που ο Αλέκος αντιπαρατίθεται με τον Φιλώτα, στις δημοτικές εκλογές.  Είναι οι εκλογές που ψηφίζω για πρώτη φορά και μάλιστα «σταυρώνω» τον Γιώργο Παπαδόπουλο και τον Στέργιο Σαράτση. Είμαι φοιτητής και έχω ενεργό ανάμειξη στον προεκλογικό αγώνα υπέρ του Αλέκου. Όμως οι εκλογές γίνονται σε ένα κλίμα έντασης. Είναι η εποχή που το κράτος της Δεξιάς σκληραίνει και πάλι την πολιτική του. Είχε προηγηθεί, το 1958, η ανάδειξη της ΕΔΑ ως του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, με περίπου 25% των ψήφων και 79 έδρες στη Βουλή. Αυτό ανησυχεί τους «εθνικόφρονες» και στις δημοτικές εκλογές του 1959 οι υποψήφιοι της Αριστεράς εμποδίζονται στον προεκλογικό αγώνα τους, με διάφορους τρόπους. Ο Αλέκος, παρά το κλίμα τρομοκρατίας, είναι αγαπητός και φαίνεται ότι προηγείται του Φιλώτα στις προτιμήσεις των Ναουσαίων. Στο σημείο αυτό επεμβαίνει ο Δρούλιας, υπομοίραρχος, διοικητής του τμήματος Ασφαλείας Νάουσας. Ασκεί μια συγκαλυμμένη τρομοκρατία σε βάρος των ψηφοφόρων, με σκοπό να τους φοβίσει και να αποτρέψει την ψήφο προς τον Αλέκο. Το αστείο είναι πως και ο άλλος υποψήφιος δεν είναι δεξιός. Ο Φιλώτας ήταν πάντα Φιλελεύθερος και μάλιστα στις εκλογές του 1956 προλόγισε τον Γεώργιο Παπανδρέου, που μίλησε στη Νάουσα εκ μέρους της Δημοκρατικής ΄Ενωσης, που ήταν συμμαχία Φιλελευθέρων, κομμάτων του Κέντρου και της ΕΔΑ. ‘Όμως για το κράτος της Δεξιάς ο Φιλώτας ήταν προτιμότερος από τον Αλέκο. Ο Δρούλιας κινείται δραστήρια, απειλεί, εκφοβίζει, όπου τον παίρνει. Αποτέλεσμα η εκλογή του Φιλώτα ως Δημάρχου. Είναι η τελευταία εμφάνιση του Αλέκου Χωνού στην πολιτική σκηνή της πόλης μας. Αποσύρεται με αξιοπρέπεια, μολονότι νεότατος, μόλις 49 ετών, χωρίς να πάψει να ενδιαφέρεται για τα κοινά. Έτσι παραμένει αγαπητός στους Ναουσαίους μέχρι τον Θάνατό του.

Αυτός είναι, σε πολύ αδρές γραμμές και με μεγάλη συντομία  ο Αλέκος Χωνός. Ένας άνθρωπος που διέπρεψε σε όλους τους τομείς της ζωής της Νάουσας. Έδωσε πολλά, αγάπησε την πόλη μας και αγαπήθηκε από τους συμπολίτες του. Ήταν άξιος.